به نقل از «ایرنا»

آن پژوهشگر نجیب

تاریخ انتشار: ۹ آبان ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۳۱۸۵۲۹

تهران- ایرنا- نجیب مایل هروی، نسخه‌شناس مترجم، مولف و پژوهشگر، این روزها حال خوبی ندارد اما حاصل دانش و پژوهش او حضورش را همیشه در آسمان ادبیات فارسی، درخشان نگه می‌دارد.

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، نجیب مایل هروی، متولد خمام افغانستان است اما حتی پدر و مادرش هم بر سر تاریخ دقیق تولدش اختلاف نظر دارند، مادرش او را متولد 1321 و پدرش سال تولد او را 13٢٩ خورشیدی می‌داند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

نجیب، سال های کودکی‌اش را در هرات و سالهای مدرسه را در کابل گذراند و دیپلمش را هم در پایتخت افغانستان گرفت.
پس از فارغ‌التحصیلی، کار خود را در زمینه امور فرهنگی در انجمن تاریخ کابل آغاز کرد و نسخه‌شناسی را از پدرش رضا مایل هروی آموخت، سال 1350 پس انتشار مقاله‌ای درخشان در کابل، به دانشگاه فردوسی مشهد رفت و تحصیل در دانشگاه را در رشته زبان و ادبیات فارسی پی گرفت.
نجیب، در سال‌های پایانی دهه 50 در کتابخانه آستان قدس رضوی، به فهرست‌برداری پرداخت و در آغاز دهه 60 کارهای پژوهشی‌اش را آغاز کرد. در سال 1365 با گشایش بنیاد پژوهش‌های اسلامی، انجام پژوهش‌های تخصصی در رشته نسخه‌شناسی را بر عهده گرفت و سال‌ها به این کار مشغول بود. در همین سال‌ها نجیب هراتی، با دختری ایرانی وصلت کرد و وهاب و شهاب، فرزندان او هستند.
نجیب مایل هروی، در سال‌های بعد از حاکمیت طالبان در افغانستان و در زمان نگارش قانون اساسی جدید کشورش بسیار تلاشکرد تا زبان فارسی به عنوان زبان رسمی در این کشور به رسمیت شناخته شود.
او با مراکز علمی بزرگی در ایران همکاری کرده است که کتابخانه مجلس شورای اسلامی ایران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و دائره‌المعارف بزرگ اسلامی از مهم‌ترین آن‌ها هستند.
مایل هروی در سال 1386 به پاس یک عمر دست‌آورد برای خدمت به تاریخ و زبان فارسی، جایزه ادبی ـ تاریخی بنیاد دکتر محمود افشار یزدی را در مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی ایران دریافت کرد و پس از آن در سال‌های اخیر کتابخانه ملی ایران، دانشگاه فردوسی مشهد و پژوهشگاه علوم انسانی نیز برای او چند بزرگداشت برگزار کرده‌اند.
از آثار مهم نجیب مایل هروی می‌توان به «برگ بی برگی: یادنامه استاد رضا مایل هروی»، «این برگ های پیر، مجموعه بیست اثر چاپ ناشده فارسی از قلمرو تصوف»، «مذکر احباب»، «مقامات جامی، گوشه های از تاریخ فرهنگی و اجتماعی خراسان در عصر تیموریان»، «کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی»، «تاریخ نسخه‌پردازی و تصحیح انتقادی نسخ خطی»، «شرح فصوص الحکم شیخ اکبر محیی الدین ابن عربی» و آثار بسیاری از این دست می توان نام برد.
تمرکز مطالعات نجیب مایل هروی، بر ادبیات عرفانی و به ویژه عرفای گمنام بوده است. وی این پژوهش‌ها را در قالب طرحی به‌نام «کتاب‌شناسی نگاشته‌های عرفانی در زبان فارسی» انجام داد و نتایج این پژوهش‌ها در چندین کتاب و مقاله منتشر شد.
دلیل توجه او به عارفان گم‌نام ویژگی اثرگذار آن‌ها بر ادبیات عرفانی بوده و هروی کوشیده است زمینه آشنایی مخاطبان و علاقه‌مندان ادبیات فارسی به ویژه ادبیات عرفانی را فراهم کند. در این زمینه او نه تنها به تصحیح و ترجمه که به گردآوری آثار پیران عارف در قالب یک مجموعه نیز پرداخت که حاصل آن را در کتاب «در شبستان عرفان: مجموعه رسائل فارسی از پیران ایران» می‌توان دید. در این زمینه آثار دیگر نجیب مایل هروی، کتاب‌هایی از جمله «روح الارواح: فی شرح اسماءالملک الفتاح»، «ترجمه اسرار الخلوه»، «ترجمه حقیقه الحقائق» و غیره را می‌توان نام برد.
مجموعه مقالات نجیب مایل هروی نیز از اهمیت ویژه‌ای برای ادب‌دوستان برخوردار است، به ویژه بخش‌هایی که در دایره المعارف بزرگ اسلامی به دست او نگاشته شده است، او در زمینه شخصیت‌ها به ویژه شخصیت‌های عرفانی بیش از سی مقاله در این مجموعه دارد که از میان آن‌ها، ذیل واژه‌های «اویسیه»، «انسان‌ کامل»، «ابوسعید ابوالخیر»، «افغانستان»، «برهان ‌محقق»، آثار مهمی محسوب می‌شوند.
در متن لوح سیدعباس صالحی خطاب به نجیب مایل هروی آمده است: عنایت والای جنابعالی به پاسداشت میراث گرانقدر ایران و اسلام و سعی بلیغتان در تصحیح و پژوهش درباره نسخه های خطی و اهتمام به اشاعه شایسته آن دو به ویژه در قالب تدوین و انتشار مقالات و کتاب های علمی و پژوهشی ارزشمند، سزاوار سپاس و قدردانی است. شما به راستی از نوادر روزگار در حوزه های مختلف علمی و ادبی هستید که در پی سال ها تلاش، نقشی موثر، جریان آفرین و ماندگار در حفظ و توسعه آثار گرانقدر زبان و ادب فارسی، پرورش و آموزش نیروهای جوان و نخبه پرور، ایفا کرده اید.
نجیب مایل هروی، مرد نجیبی است که از سال 1350 در ایران زیسته است و هر سال، برای تمدید گذرنامه و اقامت به سفارت مراجعه کرده است، این قانون عجیب که هیچ استثنایی برای چنین در گرانبهایی قایل نشده جای تعجب دارد اما مایل هروی نجیب تر از آن بود که حتی یک بار به این روند اعتراض کند. امید آن که حمایت‌هایی که نهادهای دولتی داده‌اند تحقق یابد که او با افسردگی عمیقش نیازمند توجه جدی حامیان فرهنگ و ادبیات ایران است.
فراهنگی** م.ز** 9053

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگي ادبيات افغانستان نجيب مايل هروي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۳۱۸۵۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

عاشق شعر عالمگیر ایران هستم/ بهترین سوغاتی از نمایشگاه کتاب تهران

طالب آذرخش گفت: عاشق شعر عالمگیر ایران هستم و همچنین ادبیات معاصر فارسی را نیز دوست دارم. من از نمایشگاه کتاب تهران بازدید کرده و کتاب‌های شعر شاعران معاصر ایرانی را برای دوستانم سوغاتی بردم.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، طالب آذرخش شاعر ملی تاجیکستان (با تخلص آذرخش) و سردبیر نشریه «پیام سغد» است. تاکنون به قلم او کتاب‌های بسیاری به خط سیریلیک در تاجیکستان منتشر شده است. اثری هم به نام «دیوان عشق» به خط فارسی و سیریلیک دارد که گلچینی از آن توسط انتشارات خردگان در تهران با عنوان «چشم، جانم، چشم...» منتشر شده است.

او بسیار تاکید دارد که آثارش به خط سیریلیک و فارسی منتشر شوند تا کسانی که در تاجیکستان با خط فارسی آشنایی ندارند با آن آشنا شوند و فرصتی برای مقایسه پیدا کنند. همچنین برخی اشعارش نیز در چند نشریه در تهران منتشر شده است. در چندین کنگره و همایش در تهران، تبریز، اصفهان و شیراز شرکت کرده و به قول خودش این «شهر‌های عزیز» را دوست داشته است.

طالب آذرخش سابقه حضور در محافل ادبی بسیاری در ایران را دارد و کتاب شعر را بهترین سوغات از ایران می‌داند. آذرخش درباره سابقه حضورش در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: خوشبختانه تجربه حضور در نمایشگاه کتاب تهران را دارم که برایم بسیار جالب بود. همچنین در چندین محفل فرهنگی از جمله محفل جشنواره فضولی نیز شرکت داشته‌ام.

وی افزود: نمایشگاه کتاب تهران یک بازار بزرگ کتاب است. یکباری که حضور داشتم از صبح تا عصر نتوانستیم حتی نصف نمایشگاه را هم ببینیم. من از حضور در این نمایشگاه که به عنوان یک فروشگاه بزرگ کتاب به نظر می‌رسد بسیار شاد و مسرور شدم. کتاب‌های جالبی در این نمایشگاه دیدم.

آذرخش ادامه داد: در نمایشگاه کتاب تهران، کتاب‌های ادبیات کلاسیک را که سال‌ها آرزوی دست‌یابی و مطالعه‌شان را داشتم پیدا کردم. با ناشران گوناگونی که آثار شعرای بزرگ مثل حافظ، سعدی، فردوسی و ... را منتشر کرده‌اند، گفتگو کردم. وقتی هم که به تاجیکستان بازگشتم کتاب‌های جیبی این شاعران را به عنوان سوغات برای دوستانم آوردم.

این شاعر فارسی‌سرا در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که به ادبیات معاصر ایران بسیار علاقه‌مند است، گفت: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، محل آشنایی من با آثار معاصر ادبیات ایران بود. من عاشق شعر و خصوصا شعر عالمگیر ایران هستم. با شعر معاصر ایران هم آشنایی دارم. آثار شاعرانی همچون شهریار، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، نادر نادرپور، هوشنگ ابتهاج (ه. ا. سایه)، شاملو و ... در تاجیکستان شناخته شده است. از اینکه در نمایشگاه کتاب تهران بدون واسطه و به راحتی به این کتاب‌ها دسترسی داشتم موجب خشنودی‌ام بود.

آذرخش همچنین با اشاره به این نکته که گویش تاجیکستانی‌ها و ایرانی‌ها باهم تفاوتی ندارد، ادامه داد: ما یک زبان داریم. شعر معاصر ایران و شعر معاصر تاجیکستان یک زبان دارد که همان زبان رودکی، خیام و حکیم فردوسی است. ما همان چیزی را که شما می‌خوانید، می‌خوانیم. البته در حوزه شعر معاصر ایران شعر‌هایی هم هست که به لهجه تهرانی یا شیوه‌های متفاوت است. اما همه این‌ها به زبان فردوسی و حافظ است. ما امروز شعری که در شاهنامه می‌خوانیم در شعر معاصر تاجیک هم می‌بینیم.

وی اضافه کرد: وقتی از ادبیات ایران حرف می‌زنیم، تفاوتی بین ایران و تاجیکستان نمی‌بینیم. فقط یک ادبیات فارسی در میان است. حتی ادبیات معاصر ایران هم در تاجیکستان شناخته شده است. بسیاری از آثار رمان‌نویسان معاصر در تاجیکستان منتشر شده است. اما در تاجیکستان شاعران ایرانی بیشتر مورد اقبال عموم قرار گرفته‌اند. من در اخبار دیده بودم که یکی از کتاب‌های فاضل نظری در یک فروشگاه در تهران، فروش چند هزار جلدی داشته است. این کتاب در تاجیکستان هم به زبان سیریلیک برگردانده شده است و غزل‌های او علاقمندان خاص خودش را دارد. من سردبیر مجله «پیام سغد» در تاجیکستان هستم. ما در هر شماره از مجله شعری از هم‌زبانان ایرانی یا افغانستانی را چاپ می‌کنیم. من تاکید می‌کنم که شعر هم‌زبان خود را منتشر می‌کنیم نه شعر ادبیات ایران یا افغانستان را.

آذرخش در بخش دیگری از این گفتگو به نقش نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بهبود دیپلماسی فرهنگی میان دو کشور ایران و تاجیکستان اشاره کرد و ادامه داد: خیلی خوب می‌شد اگر نمایشگاهی مانند نمایشگاه کتاب تهران در کشور‌های فارسی‌زبان یعنی افغانستان و تاجیکستان هم می‌داشتیم. چون در افغانستان و تاجیکستان نمایشگاه‌های صنعتی و اقتصادی مشترک و غیرمشترک بسیاری برگزار می‌شود، اما نمایشگاه کتاب نداریم. نکته دیگر این است که خیلی خوب می‌شد اگر در نمایشگاه کتاب تهران مکان معینی وجود داشت تا خوانندگان با ادیبان، نویسندگان و ناشران گفتگو و دیدار داشته باشند. من خیلی علاقه‌مندم که آثار شاعران تاجیکستانی در نمایشگاه کتاب تهران معرفی شود و در معرض دید و خرید عموم قرار گیرد. ما می‌توانیم کتاب‌هایی منتشر کنیم که یک طرف آن خط فارسی و طرف دیگر آن خط سیریلیک باشد. این موضوع به آموزش زبان فارسی کمک خواهد کرد، چون تاجیکستانی‌ها حتما باید خط فارسی را یاد بگیرند. آشنایی با خط فارسی باعث می‌شود که از گذشته خود آگاه شوند و آینده خود را ببینند. البته اگر خوانندگان ایرانی هم با خط سیریلیک آشنا شوند خیلی خوب می‌شود.

وی در پایان در پاسخ به این سوال که «چرا با وجود پیوند‌های فرهنگی و زبان مشترک میان ایران و تاجیکستان، ارتباطات فرهنگی محدودی میان دو کشور وجود دارد؟» گفت: فکر می‌کنم سرحدات و مرز‌های جغرافیایی دلیل این موضوع باشد. اخیرا قابلیتی ایجاد شد و در فضای مجازی صفحاتی پدید آمد که خوانندگان، ادیبان و شاعران ایرانی و تاجیکی با یکدیگر در تعامل باشند و مثلا یک شاعر تاجیکستانی بتواند با خواننده ایرانی طرف گفتگو قرار گیرد. چون تاجیکستانی‌ها هم به زبان فارسی سخن می‌گویند. فقط لازم است که با زبان فارسی آشنایی داشته باشند تا بتوانند از آثار شاعران ایرانی استفاده کنند. اگر رفت‌وآمد این محافل ادبی بیشتر شود شاهد نتایج بهتری هم خواهیم بود. همچنین ارسال کتاب‌های تاجیکستانی به ایران و بالعکس می‌تواند عامل مهمی برای تقویت این پیوند‌ها باشد.

سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.